Ալաշկերտ (Ալաշգերտ, էլեշկիրտ, Թոփրագգալե,
Թոփրագղալա, Թոփրախկալա, Թոփրակկալա, Թոփրակկալա Ներքին, Թոփրակկալե,
Թոփրակկալե Ներքին, Թոփրաղկալա, Թոփրաղկալե, Թոփրաքգալե, Թոփրաքկալա,
Թոփրաքկալե, Թոփրաքքալե, Վալարկերտ, Վալաշակերտ, Վաղաշակերտ, Վաղարշակերտ,
Վաղարշակերտ) — քաղաք պատմական Արևմտյան Հայաստանում, այժմ Թուրքիայի
տարածքում: Գտնվում է Արածանիի վերին
հոսանքի շրջանում՝ Տրապիզոն—Էրզրում—Մակու—Թավրիզ ճանապարհի վրա: Հիմնադրվել է 2-րդ դ
վերջերին, հայոց Վաղարշակ թագավորի կողմից: Մինչև 17-րդ դ ավելի գործածական
էր հին՝ Վաղարշակերտ անունը: 17-րդ դարի քաղաքի հայերի թիվը աստիճանաբար
նվազում, եկվոր քրդերի ու թուրքերինը` ավելանում է: 1829 և 1878 թթ. հայերի
մի զգալի մասը վերաբնակվեց Սևանի ավազանում, մնացածները 1890–95 և 1915—18
թթ ենթարկվեցին ջարդերի: Քաղաքի տարածքում է ուրարտական Ալաշա բնակավայրը,
որից էլ հավանաբար առաջացել է Ալաշկերտ անունը: 1877—78 թթ Ալաշկերտն ուներ
145 քրդական, 122 հայկական ընտանիք, 2 հայկական, մեկ թուրքական դպրոց:
Հայոց դպրոցներից մեկը կոչվում Էր Բագրատունյան: 1914–ին բնակչության թիվը
7000 էր: Տները հիմնականում անշուք ու անբարեկարգ են: Բնակչությունը
զբաղվում էր առևտրով, արհեստագործությամբ ու անասնապահությամբ: Թեև
շրջակայքում շատ աղբյուրներ կան, սակայն քաղաքը սակավաջուր է: Ալաշկերտի
տարածքում կան ուրարտական սեպագիր, հին կառույցների բեկորներ, հայկական
գերեզմանոց, հին շուկայի ավերակներ: Ունի եկեղեցի (Սուրբ Աստվածածին): Այստեղ
էր գտնվում նաև Ս. Կիրակոս վանքը: Քաղաքի շեն և ավերված թաղերից են՝
Բլեջանը, Սորանցոցը, Փեթակչոցը և այլն: Մոտակայքում է գտնվում Ալաշկերտի
(Վաղարշկերտ) բերդը:
Ալաշկերտ, Թոփրագգալե, Թոփրակկալա, Վալաշկերտ,
Վաղարշակերտ — Գավառակ (կազա) Արևմտյան Հայաստանում, Ալաշկերտի հովտի
կենտրոնական մասի հյուսիսային կողմում: Հին ու միջին դարերում կազմում էր
Մեծ Հայքի Այրարատ աշխարհի Բագրևանդ գավառի բաղկացուցիչ մասը: Թուրքական
տիրապետության շրջանում որպես գավառակ մտնում էր Էրզրումի նահանգի Բայազետի
գավառի մեջ, կենտրոնը՝ Ալաշկերտ գյուղաքազաքն էր: Ունի արգավանդ
հողատարածություններ, արագահոս գետակներ: Հյուսիսից հարում է Հայկական
պարին, հարավից` Ծաղկանց լեռներին: Բնակչությունը հիմնականում կազմված էր
հայերից ու քրդերից: Ըստ Ա. Երիցյանի 1876 թ ուներ 70 գյուղ՝ 9040 քուրդ և
2978 հայ բնակչությամբ: Ըստ ռուսական աղբյուրների 1878 թ Ալաշկերտն ուներ
104 գյուղ: Բնակչության հիմնական զբաղմունքը՝ անասնապահությունն էր,
երկրագործությունը: Գավառակը հայտնի էր հատկապես հացահատիկով, որից մեծ
քանակությամբ վաճառում էին Վանի և Բաղեշի լեռնային շրջանների բնակիչներին:
1329 և 1878 թթ. հայերի մի մասը գաղթել է Անդրկովկաս, մնացածները
ոչնչացվեցին կամ արտաքսվեցին 1914-ից 1918 թթ: Այժմ Ալաշկերտը խիստ նոսր
բնակչություն ունի: 1903 թվականին գավառակում կար 32 հայկական եկեղեցի և Ս.
Հովհաննես (Ուչքիլիսա) վանքը:
